Η ιστορία της Κάτω Μηλιάς

Στην περιοχή βορειοανατολικά της Κάτω Μηλιάς, έχουν βρεθεί σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα (θέση Βροντισμένη), ανάμεσα στα οποία και μιας αρχαιότατης ρωμαϊκής πόλης (πιθανόν της Πουδαίας, σύμφωνα με το Χάμοντ). Ενδιαφέρον παρουσιάζει και η τρίκλιτη βασιλική του 5ου αιώνα .

Έπειτα από την κατάκτηση των Τούρκων, οι κάτοικοι της περιοχής εγκατέλειψαν τις πεδινές τοποθεσίες και εγκαταστάθηκαν στα βουνά. Στα μέσα του 16ου αιώνα, οι κάτοικοι της Βροντισμένης μαζί με ξυλοκόπους από την Ήπειρο και τη Θεσσαλία μετακινήθηκαν στα ορεινά και ίδρυσαν τη Μηλιά, στη θέση της σημερινής Άνω Μηλιάς, όπου κτίστηκε και ο πρώτος ναός της Αγίας Παρασκευής. Κατά το 19ο αιώνα, στην περιοχή έζησε και έδρασε η γνωστή κλεφταρματολική οικογένεια των Λαζαίων, οι οποίοι ήταν και μεταξύ των ιδρυτών της Μηλιάς. Το χωριό την περίοδο της Τουρκοκρατίας υπήρξε τσιφλίκι και αγοράστηκε από τη δημογεροντία (κοινότητα) το 1826. Στα μέσα του 17ου αιώνα, με επικεφαλής τους Λαζαίους, οι κάτοικοι της Μηλιάς απέκρουσαν επιδρομή των Τούρκων. Όμως, ο γιος του Αλή Πασά, ο Βελή Πασάς, εξεστράτευσε εναντίον των Λαζαίων και έπειτα από πολιορκία κατέλαβε με προδοσία τον Πύργο τους, όπου φυλάγονταν πολεμοφόδια και τρόφιμα. Με έφοδο διέφυγαν οι καπεταναίοι από τον Πύργο και συνέχισαν τον αγώνα τους στη Νότια Ελλάδα. Ανάμεσα σε αυτούς που βρίσκονταν μέσα στον Πύργο ήταν και ο Νικόλαος Κασομούλης. Η χειρότερη στιγμή για το χωριό ήρθε στις 2 Απριλίου 1822 όταν οι Τούρκοι το πυρπόλησαν και κατέστρεψαν εντελώς και το ναό της Αγίας Παρασκευής, ο οποίος οικοδομήθηκε ξανά αργότερα. Από την Κάτω Μηλιά κατάγονταν ο οπλαρχηγός της Επανάστασης του 1821 Μήτρος Λιακόπουλος. Εκτός από τη δράση των Λαζαίων, οι Μηλιώτες συμμετείχαν και στα επαναστατικά κινήματα του 1854 και 1878.

Στη διάρκεια του Πολέμου με τους Ιταλούς, το 1940, βρήκαν το θάνατο, σύμφωνα με επίσημο απολογισμό 4 Μηλιώτες και 2 ήταν αγνοούμενοι. Η κορυφαία αντιστασιακή πράξη έγινε στις 18 Απριλίου 1943 με τη μάχη στα Τάχνιστα, όπου σκοτώθηκαν 5 Μηλιώτες, σε έναν άνισο αγώνα με τους Ναζί.

Από τα μέσα του 19ου αιώνα, οι Μηλιώτες άρχισαν να εγκαθίστανται σταδιακά σε χαμηλότερες θέσεις, όπως τις Καλύβες και την Μπάρα, η οποία είναι η σημερινή Μεσαία Μηλιά. Το 1898 σε χαμηλές περιοχές ιδρύθηκε ο ναός του Αγίου Γεωργίου. Άλλοι από τους κατοίκους εγκαταστάθηκαν στα Τάχνιστα, τη σημερινή Κάτω Μηλιά, όπου και ίδρυσαν το ναό του Αγίου Δημητρίου.
Ονομασία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το όνομα του χωριού (Μηλιά) οφείλεται στην ευδοκίμηση της αγριομηλιάς στην απάνεμη πλαγιά των Πιερίων. Το όνομα Μηλιά αναφέρεται για πρώτη φορά σε τουρκικό έγγραφο της εποχής του Σουλτάνου Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς (1529-1565), όταν Μέγας Βεζίρης ήταν ο Ιμπραήμ Πασάς. Στο χωριό ιδρύθηκε πρωτάτο (καπετανάτο) και είχαν εκεί την έδρα τους οι αρματολοί. Το 18ο αιώνα επισκέφθηκε τη Μηλιά ο Γάλλος περιηγητής Τουρνεφό, ο οποίος περιέγραψε τις πεδινές περιοχές της (τα αχνιστά μανδρία), από όπου προήλθε και η μετέπειτα ονομασία, Τάχνιστα.
Διοικητική ιστορία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Με Βασιλικό Διάταγμα, στις 28 Ιουνίου 1918 ιδρύθηκε η Κοινότητα Μηλιάς, με έδρα τον ομώνυμο συνοικισμό. Μαζί με αυτήν την κοινότητα ενώθηκαν και οι συνοικισμοί Βρυάζα (ο οποίος το 1926 αποσπάστηκε και εντάχθηκε στην Κοινότητα Ρητίνης), Καρυαί, Μόρνα (το 1926 μετονομάστηκε σε Σκοτεινά) και Φτέρη. Τον Ιανουάριο του 1965 με Β.Δ. η έδρα μεταφέρθηκε στην Κάτω Μηλιά, η οποία από τότε μέχρι και το 1984 ονομαζόταν Κοινότητα Κάτω Μηλέας. Το 1986 η Κοινότητα Κάτω Μηλιάς μετονομάσθηκε σε κοινότητα Μηλιάς.

Σήμερα η πρώην Κοινότητα και νυν Δημοτικό Διαμέρισμα Μηλιάς του Δήμου Πέτρας αποτελείται από την καθ' αυτό Μηλιά, την παλιά μητρόπολη των χωριών της περιοχής, τη σημερινή Άνω Μηλιά, το νέο χωριό, τη Μεσαία Μηλιά και την Κάτω Μηλιά, όπως μετεξελίχθηκαν τα Τάχνιστα, τα χειμαδιά των Μηλιωτών. Στην πρώην κοινότητα ανήκε και ανήκει και σήμερα ο συνοικισμός των Καρυών, όπως και οι οικισμός της Φτέρης.

Η Μηλιά είχε 545 κατοίκους το 1920, 612 το 1928, 852 το 1940, 608 το 1951, 765 το 1961 , 508 το 1971 , 442 το 1981 και 423 το 1991, με βάση τις αντίστοιχες απογραφές.

Η Τάχνιστα (Κάτω Μηλέα) είχε 233 κατοίκους το 1920, 329 το 1940, 617 το 1951, 840 το 1961 , 1.083 το 1971 , 1.053 το 1981 και 994 το 1991, με βάση τις αντίστοιχες απογραφές.

Οι κάτοικοι της Μεσαίας Μηλιάς ήταν 852 το 1940 και 608 το 1951.

Η Άνω Μηλιά είχε 62 κατοίκους το 1940 και 43 το 1991, με βάση τις αντίστοιχες απογραφές.

Οι Καρυές είχαν 69 κατοίκους το 1920, 86 το 1928, 99 το 1940, 127 το 1951, 172 το 1961, 194 το 1971, 192 το 1981, 183 το 1991.

Η Φτέρη είχε 214 κατοίκους το 1928 και μόλις 12 το 1991.