ΚΑΦΕΣ & ΥΓΕΙΑ…ΜΥΘΟΙ & ΑΛΗΘΕΙΕΣ!

Όπως για κάθε απόλαυση στη ζωή μας έτσι και για τον καφέ υπάρχουν αντικρουόμενες απόψεις. Τελικά ο καφές είναι ένα ρόφημα το οποίο μας ωφελεί ή είναι επικίνδυνος για την υγεία μας; Μπορούμε να απολαύσουμε την καθημερινή μας συνήθεια άφοβα ή με τύψεις και ενοχές;

Ως φυτικής προέλευσης ρόφημα, ο καφές αποτελείται ουσιαστικά από ένα μείγμα χημικών ουσιών, όπως είναι οι πολυφαινόλες (π.χ. χλωρογενικά οξέα και άλλες φαινολικές ενώσεις), η καφεΐνη, η καφεόλη, η καφεστόλη και οι μελανοϊδίνες, με πληθώρα βιολογικών δράσεων (π.χ. αντιοξειδωτικής, αντικαρκινικής, αντι-μεταλλαξιογόνου). Επίσης, ο καφές μπορεί να επηρεάσει την πρόσληψη ορισμένων μετάλλων (μαγνήσιο, μαγγάνιο, χρώμιο), της νιασίνης και κάποιων αντιοξειδωτικών ουσιών.

Η ποσότητα και τα είδη των χημικών ενώσεων που προσλαμβάνονται με τον καφέ μπορεί να ποικίλουν, ανάλογα με την ποικιλία (χαρμάνι) του καφέ που χρησιμοποιείται, τη θερμοκρασία του καβουρδίσματος, τη μέθοδο παρασκευής, καθώς και την ποσότητα που καταναλώνεται. Σημαντική είναι η παρατήρηση ότι το μέτριο ψήσιμο του καφέ αποδίδει περισσότερες βιοδραστικές φαινόλες. Πρόσφατες έρευνες υποστηρίζουν ότι μπορεί να χρησιμοποιηθεί ακόμα και ο φλοιός του κόκκου καφέ για την παραγωγή βιοενεργών εκχυλισμάτων καφέ, που έχουν ευεργετική δράση στην υγεία.

Για αρκετά χρόνια οι επιδράσεις του καφέ στον οργανισμό είχαν επικεντρωθεί στην περιεκτικότητά του σε καφεΐνη, αγνοώντας τα εκατοντάδες άλλα βιοενεργά συστατικά του. Αρκετά είναι τα πιθανά οφέλη για την υγεία που συνδέονται με την κατανάλωση του καφέ και αποδίδονται -εν μέρει μόνο- στα χλωρογενικά οξέα.

Επίσης, ο καφές αποτελεί μία από τις κύριες πηγές μελανοϊδινών, οι οποίες σχετίζονται με αρκετές βιολογικές δράσεις, όπως αντιοξειδωτική, αντιμικροβιακή, αντιαθηρωματική, αντιφλεγμονώδη, αντιυπερτασική και αντιγλυκαιμική.

Η καφεΐνη είναι μια φυσική ουσία που περιέχεται μέσα σε πολλά φυτά. Βρίσκεται μέσα σε περισσότερα από 60 διαφορετικά είδη φυτών. Περιέχεται μέσα στα φύλλα, τους κόκκους ή μέσα στα φρούτα που παράγουν τα φυτά αυτά.




Μπορεί επίσης να κατασκευαστεί με χημική σύνθεση και χρησιμοποιείται σαν προσθετικό σε τρόφιμα, ροφήματα, ποτά και αναψυκτικά. Υπάρχουν διαθέσιμα στο εμπόριο τρόφιμα, ποτά και ροφήματα τα οποία ενώ κανονικά περιέχουν καφεΐνη, αυτή αφαιρείται με μια ειδική χημική επεξεργασία (decaffeination).

Η καφεΐνη έχει σημαντικές ιδιότητες που επηρεάζουν διάφορα συστήματα του οργανισμού. Επηρεάζει τον εγκέφαλο και είναι στην ουσία ένα διεγερτικό του κεντρικού νευρικού συστήματος. Επιδρά και πάνω στο ουροποιητικό σύστημα. Έχει μια διουρητική ιδιότητα. Θεωρείται ότι σε ψηλές δόσεις λόγω της αυξημένης διούρησης μπορεί να προκαλέσει αφυδάτωση.

Μετά από την εισδοχή της στο πεπτικό σύστημα απορροφάται και διανέμεται στον οργανισμό πολύ γρήγορα. Αφού εισέλθει και δράσει σε διάφορα όργανα, δεν παραμένει ούτε αποθηκεύεται στον οργανισμό, αλλά αποβάλλεται μετά από μερικές ώρες.

Η ευαισθησία του κάθε ατόμου στην καφεΐνη είναι διαφορετική. Αυτό σημαίνει ότι για τον καθένα είναι διαφορετική η ποσότητα που χρειάζεται για να παρουσιάσει αρχικά θετικά αποτελέσματα και στη συνέχεια να δημιουργήσει ανεπιθύμητες παρενέργειες. Οι ειδικοί θεωρούν ότι 250 mg καφεΐνης ημερησίως είναι μια μέτρια ποσότητα για τον ανθρώπινο οργανισμό. Περισσότερα από 315 mg ημερησίως θεωρούνται υπερβολική ποσότητα.

Η μέτρια χρήση της καφεΐνης δεν έχει αρνητικές επιπτώσεις στη υγεία. Σε υπερβολικές δόσεις όμως μπορεί να προκαλέσει ταχυκαρδία, παροδική αύξηση της αρτηριακής πίεσης, υπερβολική διούρηση, ναυτία και εμετούς, εντερικές διαταραχές, νευρικότητα και ανησυχία, άγχος και αγωνία, κατάθλιψη, τρεμούλιασμα και αϋπνία.

Για τους λόγους αυτούς η απόσυρση της καφεΐνης θα πρέπει να γίνεται σταδιακά για να αποφεύγεται το σύνδρομο στέρησης.

Σύμφωνα με μελέτες, ο καφές:

- Διεγείρει τα νευρικά μας κύτταρα και μας κρατάει σε εγρήγορση και επομένως βελτιώνει την πνευματική μας απόδοση.

- Βελτιώνει την αναπνοή και μειώνει τις κρίσεις άσθματος χάρη στη βρογχοδιαστολή που προκαλεί η καφεΐνη.

- Μειώνει την απελευθέρωση της ισταμίνης με αποτέλεσμα να ανακουφίζει από κάποιες αλλεργίες.

- Ανακουφίζει από την δυσκοιλιότητα, αυξάνοντας την κινητικότητα του εντέρου.

- Προφυλάσσει τις γυναίκες από την πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου του μαστού και τους άντρες από την πιθανότητα εμφάνισης της ασθένειας Parkinson.

- Μειώνει τις πιθανότητες εμφάνισης κίρρωσης του ύπατος, πέτρας στην χολή και στα νεφρά, διαβήτη τύπου 2 και καρκίνου του παχέος εντέρου.

- Αυξάνει την θερμογενετική επίδραση της τροφής αυξάνοντας έτσι τον μεταβολικό ρυθμό.

- Αυξάνει την σωματική ενέργεια και βελτιώνει τη φυσική αντοχή, μέσω της ενεργοποίηση της λιπόλυσης στο λιπώδη ιστό και της αυξημένη παροχή λιπών στους μύες.

Τέλος, ο καφές ανεβάζει τη διάθεση και δρα ως αντικαταθλιπτικό φάρμακο.

Η καφεΐνη φθάνει στην κυκλοφορία του αίματος μέσα σε 30-45 λεπτά από τη κατανάλωση της. Διανέμεται στη συνέχεια σε όλο το νερό του σώματος και αργότερα μεταβολίζεται και εκκρίνεται μέσω των ούρων.

Είδος καφέ ανά μερίδα και η περιεκτικότητα σε καφεΐνη (mg)

Γαλλικός καφές (200ml) 115 – 175mg

Στιγμιαίος καφές (180ml) 65 – 100mg

Εσπρέσο (30ml) 30 – 65mg

Ελληνικός καφές (60ml) 40 – 50mg

Ντεκαφεϊνέ στιγμιαίος καφές (200ml) 2-3mg

Ντεκαφεϊνέ ελληνικός καφές (60ml) 0.75 – 1mg

Ντεκαφεϊνέ εσπρέσο (30ml) 0 – 0.5mg

Δεκάδες μελέτες έχουν εστιάσει στα πιθανά οφέλη του καφέ για την υγεία μας, με αρκετές από αυτές να καταλήγουν σε θετικές συσχετίσεις. Κοινό τόπο όλων των μελετών αποτελεί η διαπίστωση ότι ο καφές παρέχει μέγιστα οφέλη όταν καταναλώνεται χωρίς ζάχαρη, γάλα ή άλλα πρόσθετα (όπως σιρόπι με γεύση).

Καταναλώνοντας λοιπόν περισσότερα από 3 ποτήρια καφέ την ημέρα έχουμε τα εξής μειονεκτήματα:

Αυξάνει το επίπεδα της ολική χοληστερόλης και την LDL-χοληστερόλης «κακής χοληστερόλης», και των τριγλυκεριδίων αλλά όχι και τα επίπεδα της HDL-χοληστερόλης «καλής χοληστερόλης» επομένως αυξάνει τον κίνδυνο καρδιακής προσβολής. (Αυτό ισχύει κυρίως για τον στιγμιαίο καφέ και όχι για τον καφέ φίλτρου.)

Ο καφές ακόμη και ο ντεκαφεϊνέ περιέχει μεγάλες ποσότητες βιταμίνης Κ, η οποία βοηθάει στην πήξη του αίματος. Επομένως αυξάνει τον κίνδυνο για καρδιακή προσβολή, εγκεφαλικό ή θρομβώσεις.

Αυξάνει τον κίνδυνο για αρθριτικά (κυρίως ο άφιλτρος καφές)

Αυξάνει τον κίνδυνο οστεοπόρωσης. Ένα μέρος του ασβεστίου αποβάλλεται στα ούρα λόγω του καφέ. 1-2 ποτήρια την ημέρα δεν δημιουργούν μεγάλο πρόβλημα αρκεί να καταναλώνουμε 1-2 ποτήρια γάλα την ημέρα, αντίστοιχα.

Η μεγάλη κατανάλωση αυξάνει την αρτηριακή πίεση και δημιουργεί ταχυκαρδίες, αϋπνίες, ανησυχίες και έντονους πονοκεφάλους και ημικρανίες. Το 2002 από έρευνα που έγινε στο John Hopkins University σε 1.000 σπουδαστές της Ιατρικής βρέθηκε ότι όσοι κατανάλωναν μεγάλες ποσότητες καφεΐνης παρουσίασαν μία μικρή αύξηση την πίεσης τους. Η αύξηση αυτή όμως δεν κρίθηκε τόσο σημαντική ώστε να θεωρηθεί ότι μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα υπέρτασης. Από έρευνα που έγινε στο πανεπιστήμιο των Αθηνών το 2005 όμως βρέθηκε ότι όσοι κατανάλωναν μεγάλες ποσότητες καφεΐνης παρουσίασαν μεγαλύτερη σκλήρυνση στις αρτηρίες σε σχέση με αυτούς που κατανάλωναν λιγότερο καφέ. Όσοι έχουν λοιπόν προβλήματα υπέρτασης καλό είναι να μην ξεπερνούν τα 2 ποτήρια καφέ την ημέρα.

Αυξάνει την έκκριση των γαστρικών υγρών με αποτέλεσμα να δημιουργεί έντονους πόνους στο στομάχι και προβλήματα πέψης.

Η μεγάλη κατανάλωση συσχετίζεται με πρόωρο τοκετό, αποβολή, χαμηλού βάρους νεογνά και ανικανότητα σύλληψης.

Τέλος, θα πρέπει να σημειωθεί ότι το αν θα δημιουργηθεί κάποιο πρόβλημα εξαρτάται από το άτομο και την δόση του καφέ που μπορεί να αντέξει ο οργανισμός του. Υπάρχουν άτομα τα οποία καταναλώνουν πολύ μεγάλες ποσότητες καφέ χωρίς να εμφανίζουν κάποιο αρνητικό σύμπτωμα και υπάρχουν άτομα τα οποία καταναλώνοντας μόνο ένα ποτήρι καφέ το πρωί παρουσιάζουν νευρικότητα και αρρυθμίες όλη την υπόλοιπη μέρα.

Στο ερώτημα επομένως, «ΚΑΦΕΣ = Ενοχή ή απόλαυση ;» Δική μας η επιλογή, αλλά την τελική απάντηση την δίνει ο οργανισμός…




Κατσαβού Ευγενία

Νοσηλεύτρια Τ.Ε.

katsavoue@gmail.com