"Σκέφτομαι, άρα Υπάρχω" από την Βάσω Ιακωβίδου

Ἐπελάθου, ἦν δ’ ἐγώ, πάλιν, ὦ φίλε, ὃτι νόμῳ οὐ τοῦτο μέλει, ὃπως ἐν τι γένος ἐν πόλει  διαφερόντως εὖ πράξει, ἀλλ’ ἐν ὃλῃ τῇ πόλει τοῦτο μηχανᾶται ἐγγενέσθαι, συναρμόττων τοὺς πολίτας πειθοῖ τε καὶ ἀνάγκῃ, ποιῶν μεταδιδόναι ἀλλήλοις τῆς ὠφελίας ἣν ἂν ἓκαστοι τὸ κοινόν δυνατοί ὦσιν ὠφελεῖν καὶ αὐτός ἐμποιῶν τοιούτους ἂνδρας ἐν τῇ πόλει, οὐχ ἳνα ἀφιῇ τρέπεσθαι ὃπῃ ἓκαστος βούλεται, ἀλλ’ ἳνα καταχρῆται αὐτός αὐτοῖς ἐπί τὸν σύνδεσμον τῆς πόλεως.

Ἀληθῆ, ἒφηֹ  ἐπελαθόμην γὰρ.

Σκέψαι τοίνυν, εἶπον, ὦ Γλαύκων, ὃτι οὐδ’ ἀδικήσομεν τοὺς παρ’ ἡμῖν φιλοσόφους γιγνομένους, ἀλλά δίκαια προς αὐτούς ἐροῦμεν, προσαναγκάζοντες τῶν ἂλλων ἐπιμελεῖσθαι τε καὶ φυλλάτειν

                                                                             (Πλάτ. Πολιτεία, 519D-520A)

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                           

1.     Να μεταφραστεί το κείμενο στη νεοελληνική.

2.     νόμῳ… εὖ πράξει: Να ερμηνεύσετε το χωρίο αυτό.

3.     Ποια είναι η ένσταση που υποβάλλει ο Γλαύκων στο Σωκράτη;

4.     ὠφελεῖν, ἐπιμελεῖσθαι, φυλλάτειν: Να βρείτε τουλάχιστον δύο παράγωγα.

5.     Πράξει: Να σχηματίσετε τέσσερα σύνθετα ουσιαστικά θηλυκού γένους της νέας ελληνικής, με πρώτο συνθετικό πρόθεση και δεύτερο σχετικό με το θέμα του ρήματος.

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

1.     Ξέχασες πάλι, φίλε μου, είπα εγώ, ότι μέλημα του νόμου δεν είναι αυτό, δηλαδή πώς θα ζει στη πόλη εξαιρετικά καλά μια συγκεκριμένη κοινωνική κοινωνική ομάδα, αλλά αναζητάει μέσα για να πραγματοποιηθεί αυτό για ολόκληρη τη πόληֹ  γι’ αυτό το σκοπό συγκροτεί τους πολίτες σε αρμονικό σύνολο με την πειθώ και με τον εξαναγκασμό, τους κάνει να μεταδίδουν ο ένας στον άλλο την ωφέλεια που μπορεί ο καθένας να συνεισφέρει στο κοινό και δημιουργεί ο ίδιος τέτοιους πολίτες μέσα στη πόλη, με σκοπό όχι να τους αφήνει να τραβάει ο καθένας όπου του αρέσει, αλλά να τους χρησιμοποιεί αυτός για να δένει μαζί σε μία ενότητα τη πόλη.

Έχεις δίκιο, είπαֹ  πραγματικά το είχα ξεχάσει.

Σκέψου τώρα, Γλαύκωνα, είπα, ότι δε θα αδικήσουμε όσους γίνονται φιλόσοφοι στη πόλη μας, αλλά θα είναι δίκαιη η αξίωσή μας, αν τους υποχρεώνουμε να φροντίζουν και να φυλάνε τους άλλους.

2.     Ο νόμος είναι ανεπηρέαστος από προσωπικές συμπάθειες και αντιπάθειες. Δεν αποτελεί μέλημα του νόμου το πώς μία κοινωνική τάξη ή ομάδα θα έχει εξαιρετική ευδαιμονία μέσα στην πόλη αλλά ενδιαφέρεται για την ευδαιμονία όλων των πολιτών. Δεν μπορεί να υπάρξει δημοκρατική ισονομία όταν ο νόμος διαφοροποιεί τους πολίτες δίνοντας σε κάποιες ομάδες πολιτών περισσότερα δικαιώματα και πλεονεκτήματα.

Ο νόμος εδώ προσωποποιείται και για να επιβληθεί χρησιμοποιήσει δύο μέσα, δύο τρόπους: την πειθώ και τον εξαναγκασμό (δηλαδή τη βία). Έτσι, ο νόμος πέρα από το  ότι προσπαθεί να πείσει τους πολίτες για την αναγκαιότητα της εφαρμογής του, εξαναγκάζει τους πολίτες και συγκεκριμένα εδώ τους φιλοσόφους, να εγκαταλείψουν και να στερηθούν την ευδαιμονία τους και να θέσουν τον εαυτό τους στη διάθεση των συμπολιτών τους. Είναι προφανές, ότι ο νόμος θεωρεί το γενικό καλό υπέρτερο και ανώτερο από το ατομικό καλό.

3.     Ο Γλαύκων διατυπώνει μία εύλογη απορία σχετικά με όσα έχουν λεχθεί. Αναφέρει ότι δεν έχουν δικαίωμα να αναγκάσουν τους φιλοσόφους να ασχοληθούν με θέματα του πρακτικού βίου. Αν τους πιέσουν να ασχοληθούν με θέματα της πολιτικής ζωής, τότε θα τους αδικήσουν και θα τους κάνουν να ζήσουν χειρότερα, ενώ μπορούν να ζήσουν καλύτερα. Θα τους καταστήσουν δυστυχείς, αφού θα τους τρέψουν προς άλλες κατευθύνσεις, τις οποίες οι ίδιοι δε θα ήθελαν. [Κατά τη διδασκαλία του Πλάτωνα, οι φιλόσοφοι-άρχοντες είναι προσωπικότητες που διαθέτουν γνώσεις, πείρα ζωής, διοικητικές ικανότητες και αδαμάντινο χαρακτήρα. Αυτοί οφείλουν να αναλαμβάνουν την εξουσία από αίσθηση καθήκοντος, για να διοχετεύουν μέσα στη νομοθεσία τη σοφία και την ακεραιότητά τους. Δεν διαθέτουν ούτε προσωπική περιουσία ούτε καν οικογένεια για να είναι αδέκαστοι, ανεπηρέαστοι και ολόψυχα αφοσιωμένοι στο κοπιώδες και απαιτητικό λειτούργημά τους.]

Ο συνομιλητής του βέβαια, προσπαθεί να αποδείξει ότι αυτό δεν είναι αδικία καθώς θα συντείνει στην ευδαιμονία όλων γενικά των κοινωνικών ομάδων και των πολιτών. Μάλιστα, ο Σωκράτης αναφέρει και τους τρόπους με τους οποίους το πετυχαίνει αυτό ο νόμος, δηλαδή τη συγκρότηση των πολιτών σε αρμονικό σύνολο, τη συνεισφορά όλων στο κοινό καλό και τη χρησιμοποίηση των πολιτών για τη συνοχή της πόλης.

Τέλος, θα λέγαμε πως το συμπέρασμα δεν είναι πειστικό. Δεν μπορούμε να προβάλλουμε κάτι ως δίκαιο επειδή αποβλέπει μόνο και μόνο στο κοινό καλό, ενώ παράλληλα βλάπτει μία μερίδα πολιτών.

4.     ὠφέλεια, ὠφέλιμος, ὠφελητός, ἀνωφέλητος.

ἐπιμελητής, ἐπιμέλημα, ἐπιμελητέον.

Φυλακή, ἀφύλακτος, φύλαξις, φυλακεῖον ή φυλάκιον.

5.     Είσπραξη, αντίπραξη, διάπραξη, σύμπραξη